آزمایش تعیین هویت

تعیین هویت و تعیین رابطه خویشاوندی مانند پدر فرزندی، مادر فرزندی، خواهری، برادری، خواهر برادری، عموزادگی، خاله زادگی، تعیین هویت جنین و …

بیش از دو دهه پیش دانشمندان توانستند با استفاده از روشهای نوین ژنتیکی به الگو های خاص ژنتیکی جهت تعیین هویت دست یابند. خیلی زود این روش فراگیر شد و کاربرد وسیعی در پزشکی قانونی، پلیس جنایی، مهاجرت، تعیین هویت، تعیین رابطه خویشاوندی و … پیدا کرد. امروزه استفاده از این روش ها در دادگاه های کشورهای مختلف از جمله کشورمان کاربرد روزانه ای پیدا کرده است و کمتر قاضی را می توان یافت که به نتایج این روش اعتقاد نداشته باشد و از آن استفاده نکند.

بدن تمامی موجودات زنده از جمله انسان از واحدهایی به اسم سلول تشکیل شده است. سلول دارای مواد مختلف و تعدادی اندامک در داخل خود می­باشد که هسته و میتوکندری جزو این اندامکها هستند. در داخل هسته و میتوکندری ماده ژنتیکی وجود دارد.

آزمایش تعیین هویت یک آزمایش مرسوم نیست و معمولا در شرایط خاص که نیاز به تشخیص هویت پدر فرزندی باشد مورد استفاده قرار می گیرد. آزمایش پدر فرزندی یا paternity در حقیقت کمک می کند که رابطه پدر یا مادر زیستی و فرزندان به طور ویژه مورد بررسی قرار بگیرد و پروفایل مشترک ژنتیکی آن ها تایید شود.

این تنها کاربرد آزمایش تعیین هویت نیست و به کمک آن امکان شناسایی سایر اقوام مانند خواهر، برادر، پدربزرگ، مادربزرگ، عمو، عمه و… امکان پذیر است. در آزمایش تعیین هویت ویژگی و ساختار ژنتیکی هر فرد مورد بررسی قرار می گیرد ، برای تشخیص هویت یک فرد با دیگری ، مقایسه پروفایل ژنتیکی هر فرد به صورت مجزا و مقایسه آن ها نیاز است .

تشخیص هویت با این آزمایش دارای دقت بسیار بالا و دارای حساسیت است از این رو از آن به عنوان دقیق‌ترین روش تشخیصی رابطه پدر و فرزندی یاد می شود که دقت ‌‏%۹۹.۹ دارد.

تعیین هویت یا تشخیص هویت

بیش از دو دهه قبل دانشمندان توانستند با استفاده از روش های نوین ژنتیکی به الگو های خاص ژنتیکی جهت ‏تعیین هویت دست یابند. خیلی زود این روش فراگیر شد و کاربرد وسیعی در پزشکی قانونی، پلیس جنایی، ‏مهاجرت، تعیین هویت، تعیین رابطه خویشاوندی و … پیدا کرد. 

امروزه استفاده از این روش ها در دادگاه های ‏کشورهای مختلف از جمله کشورمان کاربرد روزانه ای پیدا کرده است و کمتر قاضی را می توان یافت که به ‏نتایج این روش اعتقاد نداشته باشد و از آن استفاده نکند‎.

‎
تعیین هویت آزمایشی است که غالبا به منظور تأیید رابطه والد- فرزندی انجام می گیرد. ‏در مطلبی از آزمایشگاه دکتر زینلی همراه ما باشید. همینطور این آزمایش برای تأیید رابطه پدر بیولوژیک و فرزند نیز انجام می گیرد که به آن آزمایش‎ Paternity ‎نیز ‏می گویند و به عنوان دقیق ترین روش تشخیصی رابطه پدر و فرزندی مورد استفاده قرار می گیرد ودارای دقت ‌‏%۹۹.۹ است‎.
‎
آزمایش تعیین هویت با توجه به درخواست متقاضیان در مواردی که به هر دلیل نیاز به اثبات این رابطه وجود ‏داشته باشد انجام می‌شود‎.

اساس روش تعیین هویت مبتنی بر مشخص کردن وضعیت ژنتیکی یک فرد و مقایسه آن با فرد دیگر و یا نمونه به جا مانده از صحنه جرم و … می باشد. ماده ژنتیکی هسته در انسان، به صورت مساوی، نیمی از پدر و نیمی از مادر به ارث می­رسد. در اکثر موارد از چند شکلی های خاصی موسوم به STR یا Short Tandem Repeat موجود در ماده ژنتیکی استفاده می شود. در شکل زیر یک طرح واره از یک فرد با استفاده از این روش نشان داده شده است.

در چه مواردی آزمایش تعیین هویت درخواست می شود؟

ممکن است به هر دلیلی نیاز به انجام آزمایش تعیین هویت باشد اما به صورت کلی علت درخواست این آزمایش یکی از موارد زیر خواهد بود:

تعیین پدر قانونی

در برخی از موارد مانند درخواست حضانت فرزند و یا حمایت از فرزند نیاز به انجام این آزمایش باشد.همچنین در مواری برای دریافت ارث نیاز است که فرد هویت خود را تعیین نماید تا بتواند به صورت قانونی درخواست های خود را مطرح نماید.

حل اختلاف پدری

اگر بر اثر هویت پدر بیولوژیکی اختلاف وجود داشته باشد برای اثبات آن نیاز به انجام تعیین هویت است.

بررسی موارد جنایی و حقوقی

در بسیاری از تحقیقات جنایی برای تعیین هویت افراد و ارتباط آن ها با جرم یا صحنه جرم نیاز به انجام این آزمایش است. شاید پرکاربردترین مورد استفاده از این آزمایش در دایره جنایی و تشخیص افراد به طور قطعی باشد.  شناسایی مجرمین و یا افراد دیگر در صحنه های جرم توسط هرگونه نمونه مانند خون، بزاق، مایع منی،مو ، ناخن و … قابل انجام است.

مهاجرت

در برخی از شرایط به عنوان بخشی از درخواست مهاجرت ممکن است برای اثبات رابطه پدر فرزندی نیاز به انجام این آزمایش باشد تا بعد از آن بتوان برای دعوت نامه و یا درخواست مهاجرت اقدام نمود.

دلایل پزشکی

ممکن است برای تعیین میزان ابتلا به بیماری های ارثی در برخی از شرایط خاص به آزمایش تعیین هویت هم نیاز باشد.

نحوه انجام آزمایش تعیین هویت

برای تهیه نمونه مورد بررسی نیاز به دریافت واحد های مشخصی از خون است. ممکن است به استخوان، دندان و یا ناخن هم نیاز باشد. البته نمونه خون در بیشتر موارد کافی است. در برخی از بررسی ها نیاز است که از بزاق دهان و تارهای مو نیز نمونه گیری شود. به طور کلی نمونه هایی که در تعیین هویت بررسی می شود شامل موارد زیر است:

•     خون
•     استخوان ، دندان و یا ناخن
•     بزاق دهان
•     تارمو همراه با فولیکول
•     و…

اساس روش تعیین هویت مبتنی بر مشخص کردن وضعیت ژنتیکی یک فرد و مقایسه آن با فرد دیگر و یا نمونه به جا مانده از صحنه جرم و … می باشد. ماده ژنتیکی هسته در انسان، به صورت مساوی، نیمی از پدر و نیمی از مادر به ارث می­رسد. در اکثر موارد از چند شکلی های خاصی موسوم به STR یا Short Tandem Repeat موجود در ماده ژنتیکی استفاده می شود.

‎
در این آزمایش نمونه ‏DNA‏ پدر یا مادر فرضی با نمونه فرزند مقایسه میشود. در صورتی که فرزند هنوز به ‏دنیا نیامده باشد، لازم است از جنین نمونه‌گیری شود و مقایسه نمونه والد با نمونه جنینی انجام گیرد. ‏ به طور کلی مراحل آزمایش تعیین هویت به شرح زیر است.

منشاء تهیه نمونه از جنین می تواند یکی از روش های ذیل باشد:‏

‏۱-‏  قطعات آزاد ‏DNA‏ جنینی در خون مادر که به آن ‏cell free DNA‏ هم می گویند.‏

‏۲-‏  نمونه حاصل از ‏CVS‏ و یا آمنیوسنتز.‏

این مقایسه توسط چندین مارکر ژنتیکی انجام می‌گیرد. 

این مارکرها توالی های تکرار شده از ‏DNA‏ هستند که به ‏آن ‏STR) Short tandem Repeat‏)‌‎ ‎می گویند.

 تعداد این تکرارها که در نواحی اینترون (غیر کد شونده) ‏ژن واقع شده اند در افراد مختلف متفاوت است و این تفاوت می تواند به عنوان مبنای تمیز و تشخیص ‏DNA‏ ‏افراد مختلف به کار گرفته شود. ‏

از آنجاکه هر فرد نیمی از ژن های خود را از پدر و نیم دیگر را از مادر دریافت می کند بنابراین تکرار این توالی ها ‏در فرزند مشابه والدین است. 

از این رو این تفاوت در افراد مختلف می تواند مبنای دقیقی جهت یافتن رابطه والد ‏و فرزندی باشد‎.‌‏ ‏

برای این منظور حداقل ۱۵ تا ۱۶ مارکر مورد مقایسه قرار می‌گیرند.‌‎ ‎

هنگام مقایسه بین مارکر‌ها اگر فرزند حتی ‏در یک ناحیه با پدر یا مادر فرضی تفاوت داشته باشد، رابطه خویشاوندی تأیید نمی شود. ‏

درصد خطای این آزمایش بسیار بسیار کم (۱۹- ۱۰ ×۲/۷) است.‏

کاربرد آزمایش تعیین هویت

آزمایش تعیین هویت ممکن است با آزمایش دی ان ای کمی متفاوت باشد، در مواردی که نیاز به اثبات رابطه وجود داشته باشد انجام می شود، ممکن است به هر دلیلی احتیاج به آن داشته باشید، برای انجام این آزمایش نیاز است که نمونه ‏DNA‏ پدر یا مادر فرضی با نمونه فرزند مقایسه شود. در مواردی که نیاز به تعیین هویت پدر فرزندی در شرایطی باشد که فرزند هنوز متولد نشده باشد می توان از جنین نمونه گیری کرد و با نمونه والد مقایسات لازم را انجام داد. این آزمایش تنها برای اثبات پدر و فرزند نبوده و در تشخیص مادر و فرزند هم به کار گرفته می شود.

این آزمایش کاربردهای دیگری هم دارد، نظیر:‏

‏-‏  ‏ بررسی نمونه های جمع آوری شده از صحنه های جرم،  ‏

‏-‏  جستجوی اعضاء گمشده خانواده ‏

‏-‏  تشخیص دوقلوهای همسان

‏-‏  اثبات جابجایی نوزاد پس از تولد

‏-‏  و یا تشخیص هویت از روی آثار باقیمانده از بدن اجساد در سوانحی نظیر سیل و زلزله، آتش سوزیها، ‏سوانح هوایی و زمینی، جنگ ها و …‏

سایر روش های تعیین هویت

روش های دیگری هم برای تعیین هویت مورد استفاده قرار می گیرد که قدرت تشخیص کمتری که عبارتند ‏از:‏

‏-‏  روش دیگر استفاده از میتوکندری می باشد. 

در این روش میتوان قرابت از طرف مادر یا زنان فامیل را ‏مشخص کرد. 

میتوکندری دیگر اندامک داخل سلولی است که دارای ماده ژنتیکی میباشد ولی ماده ‏ژنتیکی آن توارث مادری دارد و از مادر به فرزندان (چه دختر و چه پسر) به ارث میرسد. 

پس اگر ‏افراد دارای مادر مشترک یا جد مادری مشترک باشند دارای علایم یکسانی بر روی میتوکندری خود ‏خواهند بود. ‏

‏-‏  روش دیگر استفاده از ‏STR‏ های کروموزوم ‏Y‏ می باشد. 

کروموزوم ‏Y‏ در مردان وجود دارد و فقط از ‏پدر به پسران منتقل می شود.

 لذا از این روش می توان قرابت افراد ذکور یا مردان خانواده را مشخص ‏کرد. 

مثلا رابطه عموزادگی و امثالهم. ‏

شرایط لازم برای تعیین هویت

همانطور که اشاره کردیم آزمایش ژنتیک پدر فرزندی یک آزمایش روتین و یا مرسوم نیست و نیاز به پیش زمینه های خاص خود دارد، این آزمایش با درخواست شخص قابل انجام است اما اگر نیاز به دریافت گواهی رسمی و قانونی بعد از آن داشته باشند باید از طریق دادگاه به سازمان پزشکی قانونی مراجعه و یا از طریق سایر مراجع قانونی اقدام نمایند تا نتایج بعد از بررسی به دادگاه ارائه و اعلام شود.

در هنگام مراجعه جهت نمونه گیری، ارائه ی مدارک شناسایی معتبر الزامی است. 

همچنین می بایست سند ‏ازدواج، صیغه نامه و یا طلاق نامه ارائه شود. 

 در مواردی که نمونه در آزمایشگاه گرفته نشود و یا در مورد ‏نمونه های ارسالی، علی رغم رعایت موارد فوق، مسئولیت احراز هویت فرد نمونه دهنده با آزمایشگاه نمی باشد. ‌‏  ‏