پیوند مغز استخوان چیست و چگونه انجام می شود؟

شاید نام پیوند مغز استخوان برای شما آشنا باشد و بدون شک شما را یاد سرطان و بیماری های لاعلاج بیاندازد. روش پیوند سلول های بنیادی یا پیوند مغز استخوان یکی از روش های درمان سرطان است که تاثیرات مفیدی در درمان سرطان خون و لنفوم به همراه داشته است. این تکنیک درمانی برای مولتیپل میلوما و نوروبلاستوما نیز استفاده شده است و به عنوان درمانی برای سایر سرطان ها نیز مورد بررسی قرار می گیرد.اگر به دنبال اطلاعات تکمیلی در این باره هستید با ما همراه باشید!!

کاربردهای پیوند مغز استخوان

معمولا پیوند مغز استخوان در بیماران سرطانی که تحت درمان های شیمایی و پرتودرمانی قرار گرفته اند انجام می شود. هدف استفاده و پیوند سلو های بنیادی این است که بدن بتواند بازسازی شود و بتواند سلول ها و مغزاستخوان سالم را بعد از پایان شیمی درمانی ایجاد نماید. همانطور که می دانید دوزهای بالای شیمی درمانی و پرتودرمانی ضمن تأثیر مثبتی که در از بین بردن سلول های سرطانی دارند، با عوارض جانبی ناخواسته همراه هستند و بیشترین آسیبی که شیمی درمانی در بر دارد از بین بردن سلول های مغز استخوان است. در مغز استخوان سلول های خونی ساخته و تکثیر می شوند.

با پایان دوره های شیمی درمانی و پرتو درمانی که از جانب متخصص آنکولوژی تجویز می شود، نیاز است که پیوند مغز استخوان انجام شود، بعد از فرآیند پیوند، مغز استخوان شروع به تولید سلول های خونی جدید می کند. در برخی موارد، پیوند می تواند مزیت مضاعفی داشته باشد؛ سلول های خونی جدید به سلول های سرطانی که از درمان اولیه جان سالم به در برده اند حمله کرده و آنها را نابود می کنند. به همین منظور است که این روش موفقیت قابل توجهی در درمان سرطان ها دارد.

سلول های بنیادی چه هستند؟

شاید با شنیدن سلول های بنیادی به یاد سلول های جنینی بیافتید که معمولا در رسانه ها از آن یاد می شود و فکر کنید که این سلول ها ممکن است از بندناف نوزاد و یا جنین تهیه شود. اما این سلول های بنیادی که در درمان های سرطان از آن استفاده می شود دارای تفاوت است و در واقع سلول های خونساز هستند که نقش درمانگر برای سلول های سرطانی را ایفا می کنند و جایگزین آن ها می شوند.

این سلول ها چه ویژگی خاصی دارند؟

ویژگی بارز سلول های بنیادی امکان تقسیم و ایجاد سلول های خونی جدید است که در مواردی که بدن سرشار از سلول های مخرب و سرطانی است وجود آن ها و تکثیر آن ها کمک کننده خواهد بود. این سلول ها اغلب توانایی ایجاد گلبول های قرمز حامل اکسیژن، گلبول های سفید مبارزه کننده با عفونت و پلاکت های لخته ساز را دارند که می تواند در فرآیند درمانی سرطان ها مفید باشد.

بیشتر سلول های بنیادی در مغز استخوان (بافت اسفنجی درون استخوان) قرار دارند که از همین ناحیه قابل برداشت خواهند بود. سایر سلول های بنیادی – که سلول های بنیادی خون محیطی نامیده می شوند- در خون گردش می کنند. هر دو نوع این سلول ها می توانند در پیوند سلول های بنیادی جهت درمان سرطان مورد استفاده قرار گیرند.

پیوند سلول های بنیادی یا مغز استخوان برای چه افرادی مناسب است؟

استفاده از تکنیک پیوند استخوان برای تمامی افراد و در تمامی سرطان ها مناسب نیست و با توجه به شرایط فرد و در نظر گرفتن وسعت بیماری که به آن مبتلا هستند توسط بهترین آزمایشگاه ژنتیک تهران انتخاب می شود.

با توجه به جدی بودن خطرات ناشی از پیوند سلول های بنیادی، تصمیم گیری در مورد کاربرد این روش برای درمان سرطان آسان نیست. پزشکان متخصص آنکولوژی باید شرایط جسمی عمومی، تشخیص ژنتیکی سرطان ، مرحله بیماری و درمان هایی که پیش از این انجام شده است را در نظر بگیرد. برای اطمینان از برخورداری از سلامت کافی برای انجام این روش، باید چندین آزمایش انجام دهید. همچنین باید نسبت به آگاهی از مزایا و خطرات احتمالی پیوند سلول های بنیادی اطمینان داشته باشید.

به خاطر داشته باشید که پیوند سلول بنیادی تنها در درمان سرطان های خاصی مؤثر است. به عنوان مثال، با اینکه یک بار از آنها برای سرطان پستان استفاده شد، متخصصان دیگر توصیه ای نسبت به آن ندارند. مطالعات دریافته اند که این روش مزیتی نسبت به روش های درمانی استاندارد ندارد.

سلول های بنیادی پیوندی از کجا گرفته می شوند؟

سلول های بنیادی پیوندی – چه با منشأ سلول های خون محیطی و چه از مغز استخوان – می توانند از دو مکان برداشت شوند: بدن خود شما یا بدن اهدا کننده همسان.

پیوندهای اتولوگ شامل سلول های بنیادی هستند که پیش از شیمی درمانی و پرتودرمانی از بدن فرد گرفته شده است. سلول های بنیادی فریز شده و پس از درمان مجدداً به بدن تزریق می شوند.

پیوندهای آلوژنیک شامل سلول های بنیادی هستند که از شخص دیگری که نوع بافت سازگار با فرد دارد، گرفته می شود. بیشتر اهدا کنندگان اقوام – ترجیحاً و بیشتر اوقات خواهر و برادر- هستند.

برای آگاهی از سازگاری این سلول ها، سلول های بنیادی خون اهداکننده احتمالی در فرآیندی که آزمایش آنتی ژن لکوسیتهای انسانی (آزمایش HLA) نامیده می شود، مورد آزمایش قرار می گیرد. در موارد بسیار نادری که اهدا کننده دوقلوی همسان است- و بنابراین تطابق کامل وجود دارد- این پیوند، “پیوند سینژنیک” نامیده می شود.

منبع دیگر سلول های بنیادی اهدایی، خونی است که پس از زایمان از بندناف یا جفت گرفته شده‌است. برخی از افراد ترجیح می دهند به جای دور ریختن این خون پس از تولد نوزاد، آن را ذخیره یا اهدا کنند. پروسه ی گرفتن خون خطری برای مادر یا کودک ندارد. با این حال، از آنجا که خون اندکی در بند ناف و جفت وجود دارد، عموماً از پیوند خون بند ناف برای کودکان یا بزرگسالان کوچک جثه استفاده می شود.

سلول های بنیادی می توانند از آنچه به عنوان اهدا کننده غیر خویشاوند سازگار (MUD) شناخته می شود، نیز گرفته شوند. تایپ مغز استخوان و بافت فرد برای یافتن اهدا کننده سازگار، از طریق مراکز پذیره نویسی مغز استخوان با یک اهدا کننده ناشناس مطابقت داده می شود. اگر بیمار خویشاوندی که سلول های بنیادی وی مطابقت داشته باشند، نداشته باشد، پزشکان مراکز پذیره نویسی مغز استخوان را جستجو خواهند کرد.

چه اتفاقی در طول پیوند سلول های بنیادی روی می دهد؟

چند روز پس از اتمام شیمی درمانی یا پرتودرمانی، دکتر متخصص خون و آنکولوژی دستور انجام پیوند سلول های بنیادی اصلی را خواهد داد. سلول های بنیادی برداشت شده – یا از اهدا کننده یا از بدن خود فرد- ذوب شده و از طریق لوله IV به داخل ورید تزریق می شوند. این فرایند اساساً بدون درد است. پیوند سلول های بنیادی واقعی مشابه انتقال خون است. این فرایند یک تا پنج ساعت بطول خواهد انجامید.