سندروم چانارین-دورفمن یک بیماری ژنتیکی نادر بوده که با تجمع غیرطبیعی چربی در سلول های بدن شناخته می شود و با علائمی مانند ایکتیوز (خشکی و پوسته ریزی پوست)، ضعف عضلانی، مشکلات کبدی و گاه درگیری عصبی همراه است. این سندروم نتیجه نقص در ژنی به نام ABHD5 است که در تنظیم متابولیسم چربی نقش حیاتی دارد. اما چه عاملی باعث می شود که نقص در این ژن، چنین علائم گسترده و متفاوتی در بدن ایجاد کند؟ در ادامه به بررسی جامع این بیماری خواهیم پرداخت پس با ما همراه باشید.
سندرم چانارین-دورفمن چیست؟
سندرم چانارین-دورفمن (Chanarin-Dorfman Syndrome) یک بیماری ژنتیکی نادر از گروه بیماری های ذخیره چربی خنثی است که در آن چربی های خنثی (تریگلیسریدها) به درستی در بدن تجزیه نمی شوند و در نتیجه در سلول های مختلف از جمله پوست، کبد، عضلات و گاهی در بافتهای عصبی تجمع می یابند.
این بیماری با ایکتیوز (پوست خشک و فلس دار) از بدو تولد ظاهر می شود و ممکن است با مشکلاتی مانند بزرگی کبد، ضعف عضلانی، اختلال شنوایی و بینایی نیز همراه باشد. از آنجا که این بیماری نادر است، تشخیص آن اغلب دشوار بوده و نیاز به بررسی های ژنتیکی دقیق دارد. این سندرم به صورت اتوزومال مغلوب به ارث می رسد؛ یعنی برای بروز بیماری، هر دو نسخه از ژن معیوب باید از والدین به ارث برسند.
علت بروز بیماری ذخیره چربی خنثی
بیماری های ذخیره چربی خنثی در اثر اختلال در متابولیسم چربی ها ایجاد می شوند. در سندرم چانارین-دورفمن، مشکل اصلی در مسیر شکستن تری گلیسریدها برای تولید انرژی است. این اختلال ژنتیکی باعث می شود چربی ها در سلول ها باقی بمانند و موجب بروز علائم بالینی متنوعی شوند. دلایل بروز سندرم چانارین-دورفمن عبارتند از:
- عوامل تشدید کننده محیطی: مانند رژیم غذایی پرچرب یا استرس های متابولیک علائم بیماری را بدتر می کنند.
- وراثت اتوزومال مغلوب: هر دو والد ناقل ژن معیوب هستند و احتمال تولد فرزند مبتلا در هر بارداری 25% است.
- جهش در ژن ABHD5 (یا CGI-58): این ژن مسئول ساخت پروتئینی است که برای فعال سازی آنزیم ATGL ضروری است.
- نارسایی در مسیر متابولیسم چربی: منجر به ذخیره چربی در پوست، کبد، ماهیچه ها، روده کوچک، چشم و گوش می شود.
- اختلال در عملکرد آنزیم ATGL: این آنزیم وظیفه تجزیه تری گلیسریدها را دارد؛ نقص در آن باعث تجمع چربی در سلول ها می شود.
بیشتر بخوانید: تای ساکس چیست؟
علائم بیماری سندرم چانارین-دورفمن
سندرم چانارین-دورفمن علائم متنوعی دارد که شدت آنها از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی بیماران تنها دارای مشکلات پوستی هستند، در حالی که برخی دیگر دچار درگیری چندین اندام حیاتی می شوند. علائم شایع این بیماری شامل موارد زیر است:
- کاهش شنوایی
- مشکلات گوارشی
- بزرگی کبد (هپاتومگالی)
- خستگی مزمن و ضعف عمومی
- مشکلات بینایی (درگیری شبکیه)
- مشکلات عصبی در برخی بیماران
- ضعف یا تحلیل عضلات (میوپاتی)
- ایکتیوز (خشکی و پوسته ریزی پوست)
- درگیری چشمی و حرکات غیرطبیعی چشم
- اختلال عملکرد کبد و افزایش آنزیم های کبدی
- تاخیر در رشد یا مشکلات یادگیری در برخی موارد
بیشتر بخوانید: متیل مالونیک اسیدمی چیست؟
انواع بیماری ذخیره چربی خنثی
بیماری های ذخیره چربی خنثی به دو نوع اصلی تقسیم می شوند که تفاوت آنها در محل و شدت درگیری اندام ها است. درک این تقسیم بندی به شناخت بهتر مکانیزم های مولکولی بیماری کمک می کند:
- بیماری ذخیره چربی خنثی – کاردیومیوپاتیک (M-NLSD): در این نوع، مشکل اصلی در قلب است و بیمار دچار کاردیومیوپاتی (ضعف عضله قلب) می شود. علت اصلی آن اختلال در آنزیم ATGL است که منجر به تجمع چربی در بافت قلب می گردد.
- بیماری ذخیره چربی خنثی – ایکتیوتیک (I-NLSD): در این نوع، درگیری عمده در پوست دیده می شود که به شکل ایکتیوز بروز می کند. در این فرم، اختلال در ژن ABHD5 (همان جهش عامل سندرم چانارین-دورفمن) وجود دارد.
روشهای تشخیص سندرم چانارین-دورفمن
تشخیص سندرم چانارین-دورفمن نیاز به ترکیبی از بررسی های بالینی، آزمایشگاهی و ژنتیکی دارد. از آنجا که این بیماری بسیار نادر است، تشخیص صحیح آن اهمیت زیادی در پیشگیری از عوارض دارد. مهمترین روش های تشخیص این عارضه عبارتند از:
- بررسی بالینی علائم پوستی (ایکتیوز از بدو تولد)
- تست ژنتیکی مولکولی برای شناسایی جهش در ژن ABHD5
- تصویربرداری از کبد و عضلات جهت ارزیابی درگیری اندام ها
- الکترومیوگرافی (EMG) برای بررسی ضعف عضلانی در بیماران
- نمونه برداری از عضله یا پوست برای بررسی تجمع چربی در سلول ها
- آزمایش خون برای بررسی افزایش آنزیم های کبدی و چربی های غیرطبیعی
- مشاهده گلبول های سفید با تجمع چربی (سلول های واکهول دار) در اسمیر خون
بیشتر بخوانید: آکندروپلازی چیست؟
روشهای درمان سندرم چانارین-دورفمن
در حال حاضر درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد اما میتوان با مدیریت صحیح، علائم بیماری را کنترل و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشید. هدف درمان، کاهش تجمع چربی و جلوگیری از آسیب اندام ها است. به طور کلی روش های درمان و مراقبت شامل موارد زیر هستند:
- مراقبت چشمی و شنوایی دوره ای
- پایش منظم عملکرد کبد و عضلات
- مشاوره ژنتیک برای والدین ناقل ژن
- فیزیوتراپی برای بهبود قدرت عضلانی
- ویتامین های آنتی اکسیدان مانند ویتامین E و C
- رژیم غذایی کم چرب و غنی از اسیدهای چرب ضروری
- پیگیری مستمر پزشکی برای جلوگیری از پیشرفت بیماری
- مصرف داروهای تنظیم کننده چربی خون (تحت نظر پزشک)
- استفاده از کرم ها و مرطوب کننده های پوستی برای کنترل ایکتیوز
بیشتر بخوانید: بیماری گوشه چیست؟
نتیجه گیری
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا نتیجه می گیریم، بیماری ذخیره چربی خنثی گروهی از اختلالات ژنتیکی نادر است که به دلیل نقص در تجزیه و استفاده از تری گلیسریدها در سلول های بدن ایجاد می شود. در این بیماری، چربی های خنثی به طور غیرطبیعی در اندام هایی مانند پوست، کبد، عضلات و سایر بافت ها تجمع می یابند و منجر به بروز علائم متنوعی از جمله ایکتیوز، ضعف عضلانی و مشکلات کبدی می گردند. از میان انواع مختلف این بیماری، سندروم چانارین-دورفمن شناخته شده ترین نوع آن است که ناشی از جهش در ژن ABHD5 می باشد. این جهش باعث اختلال در فعال سازی آنزیم های تجزیه کننده چربی شده و پیامد آن، ذخیره چربی در سلول هاست.
