شاید فکر کنید شاخص سلامت آقایان محدود به فشار خون، میزان کلسترول و وزن می‌شود اما هنگام مراجعه به یک متخصص متوجه می‌شوید که شاخص مهم دیگری برای سنجش سلامت آقایان مطرح می‌باشد: “تعداد اسپرم”
آنچه که توسط عوام به عنوان تعداد اسپرم شناخته می‌شود در واقع بیانگر غلظت اسپرم در یک میلی‌لیتر مایع منی می‌باشد که توسط آزمایش اسپرم (تجزیه و تحلیل مایع منی) اندازه گیری می‌شود، در این آزمایش فاکتورهایی مربوط به غلظت اسپرم، تحرک اسپرم (درصد اسپرم‌هایی که به طور فعال حرکت می‌کنند) و شکل اسپرم (مورفولوژی) می‌باشد، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
بررسی کیفیت اسپرم
در یک آزمایش نرمال؛ غلظت طبیعی اسپرم حداقل ۲۰ میلیون در میلی لیتر، تحرک طبیعی آن ۵۰ درصد و حداقل ۱۵ درصد باید مورفولوژی نرمال داشته باشد. عوامل دیگری مانند حجم مایع منی، وجود یا عدم وجود گلبول‌های سفید و کیفیت حرکت اسپرم نیز جزء عواملی هستند که در این آزمایش اندازه‌گیری می‌شوند و جزء شاخص‌های مهم در نظر گرفته می‌شوند.
تضعیف اسپرم موجب مشکلاتی در باروری زوجین می‌شود، اگر بیش از یک سال است که جهت بارداری اقدام نموده‌اید و هنوز نتیجه‌ای به دست نیاورده‌اید لازم است شما و همسرتان تحت نظر متخصص باروری آزمایش هایی را انجام دهید.
عوامل تضعیف کننده اسپرم
بر اساس مطالعاتی که اخیراً انجام شده است اثرات بالقوه زندگی به سبک مدرن موجب تضعیف اسپرم مردان در دهه‌های گذشته در تمام جوامع شده است، عوامل شغلی، محیطی، سبک زندگی، برخی بیماری‌ها و داروها همگی می‌توانند بر کاهش و تضعیف اسپرم اثر بگذارند که در ادامه به بررسی تعدادی از آن‌ها پرداخته‌ایم.
جراحی
برخی از جراحی‌ها می‌توانند جریان طبیعی انتقال اسپرم را مسدود کنند یا منجر به عقب رانده شدن آن‌ها بشود. به طور مثال افرادی که در گذشته وازکتومی داشته‌اند طی عمل بازگشت ممکن است جراحی موفقیت آمیزی داشته باشند اما احتمال اینکه اسپرم‌های آنان تضعیف شود بسیار افزایش می‌یابد.
- جراحی بیضه
- جراحی فتق
عفونت‌ها
عفونت‌های مجاری ادراری می توانند منجر به ایجاد زخم‌هایی در لوله‌هایی که اسپرم را از بیضه به آلت تناسلی منتقل می‌کنند، بشوند و این لوله‌ها را مسدود کنند مانند پروستاتیت
- بیماری های مقاربتی مانند کلامیدیا، سوزاک
- بیماریهای ژنتیکی
مانند سندرم کلاین فلتر، بیضه نزول کرده در کودکی
- · بیماریهای مزمن
بیماریهای ژنتیکی که منجر به عدم تولید اسپرم یا کاهش تعداد ان بشود انگشت شمار می‌باشد اما بیماریهای مزمنی وجود دارند که ممکن است منجر به تضعیف اسپرم شود برخی از انواع این بیماری‌ها عبارتند از : سرطان بیضه یا پروستات، دیابت، فشار خون بالا، بیماریهای عروق محیطی
مصرف برخی داروها
- برخی از داروها یا درمان‌هایی که جهت کنترل بیماری‌ها به کار برده می شود
شیمی درمانی، پرتو درمانی و برخی داروها می‌توانند تعداد زیادی از اسپرم‌ها را از بین ببرند و باعث کاهش اسپرم‌ها شوند.
داروهایی مانند استروئیدهای آنابولیک اگر در مدت زمان طولانی مصرف شوند ممکن است موجب تضعیف اسپرم شوند، البته عوارضی که توسط این داروها ایجاد می‌شوند موقتی بوده و بعد از قطع داروها شرایط تولید اسپرم به روال سابق باز می‌گردد.
مشکلاتی در ساختار آلت تناسلی یا بیضه
بیماری‌هایی مانند پیرونی که موجب تشکیل پلاک یا بافت اسکار در آلت تناسلی می‌شود و التهاب ناشی از آن موجب اختلال در روند طبیعی انزال می‌شود.
واریکوسل: اتساع و پیچ خوردگی غیرطبیعی در سیاهرگ‌های بیضه در ۴۰ درصد مردانی که مشکلات باروری دارند عامل تضعیف کننده اسپرم محسوب می‌شود.
بیماریهای دیگر مانند مشکلات مجرای اسپرم و لوله‌هایی که اسپرم را منتقل می‌کنند.
عوامل ژنتیکی
متخصصان عقیده دارند ۱۰ تا ۱۵ درصد مواردی که مردان اسپرم ضعیف دارند به علت موارد ژنتیکی است که از والدین خود به ارث برده‌اند. به طور مثال فرزند افرادی که خود جهت بارداری دچار مشکل بوده‌اند و از درمان‌های پزشکی جهت بارداری استفاده نموده‌اند ممکن است در آینده دچار مشکلاتی مانند کاهش غلظت اسپرم و یا تحرک کمتر اسپر باشند.
عدم تعادل هورمونی
عدم تعادل هورمونی مانند هیپوگنادیسم. هورمون‌ها تولید اسپرم را در کنترل دارند، زمانی که سیگنال‌های بین مغز، هیپوفیز و بیضه متوقف شوند یا برای همیشه قطع شود باعث اختلال در روند تولید اسپرم می‌شود. توسط آزمایش خون می‌توان انواع اختلالات هورمونی را مورد بررسی قرار داد.
بالا رفتن سن
سن بالای ۴۰ سال در مردان موجب کاهش تعداد اسپرم‌های می‌شود که می‌تواند در بارداری تاثیرات مهمی داشته باشد.
عوامل محیطی و سبک زندگی
برخی از مشاغل و عادت‌های زندگی فردی باعث تضعیف اسپرم و سخت شدن شرایط باروری در مردان می‌شود، با تغییر این شرایط می‌توان تا حدودی به بهبود شرایط باروری کمک نمود. این موارد عبارتند از:
- سوء مصرف مواد
- سیگار کشیدن
- کار در محیط‌هایی که حاوی مواد شیمیایی سمی، فلزات سنگین، آفت کش ها، رنگ‌ها و محلول‌های شیمیایی می‌باشد
- مصرف مواد مخدر مانند ماری جوانا و کوکائین
- چاق بودن
- قرار گرفتن طولانی مدت در معرض گرما
- کمبود خواب
- قرار گرفتن در معرض تابش الکترومغناطیس ناشی از تلفن همراه
- دوچرخه سواری طولانی مدت
- استرس
