فلج مغزی (CP) یک اختلال عصبی است که بر حرکت، کنترل عضلات و هماهنگی تأثیر می گذارد. این وضعیت پیچیده ای است که در اثر آسیب یا ناهنجاری در مغز در حال رشد ایجاد می شود. این بیماری طیف وسیعی از اختلالات حرکتی را در بر می گیرد و شدت و تظاهرات آن از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است. با توجه به این که ابتلا به این بیماری تا حد زیادی ممکن است برای والدین فرد مبتلا نگران کننده باشد، در این بیماری قصد داریم اطلاعات جامع و مفیدی در خصوص دلایل، علائم و سایر جزئیات مهم در خصوص فلج مغزی را به شما ارائه کنیم.
فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی (CP) گروهی از اختلالات عصبی است که بر حرکت، کنترل عضلات و هماهنگی تأثیر می گذارد. این بیماری در اثر آسیب یا ناهنجاری در مغز در حال رشد، به طور معمول قبل یا در حین تولد ایجاد می شود، اگرچه ممکن است در اوایل کودکی نیز رخ دهد. این وضعیت غیر پیشرونده است، به این معنی که آسیب مغزی در طول زمان بدتر نمی شود، اما علائم و چالش های مرتبط با فلج مغزی می تواند با رشد و تکامل فرد تغییر کند.
علائم و نشانه های فلج مغزی
فلج مغزی (CP) وضعیتی است که حرکت و هماهنگی عضلات را تحت تأثیر قرار می دهد. علائم فلج مغزی بسته به شدت بیماری و نواحی از مغز که تحت تأثیر قرار میگیرند، میتواند بسیار متفاوت باشد. در اینجا برخی از علائم رایج وجود دارد:
🟢 سفتی یا شل بودن غیر طبیعی عضلات: افراد مبتلا به این بیماری ممکن است عضلاتی داشته باشند که یا خیلی سفت (هیپرتونیک) یا خیلی شل (هیپوتونیک) هستند. این مسئله می تواند منجر به مشکلات در حرکت و هماهنگی شود.
⚫ اختلال در مهارت های حرکتی: فلج مغزی می تواند باعث ایجاد مشکلاتی در مهارت های حرکتی ظریف مانند گرفتن اشیا، نوشتن یا حتی بستن بند کفش شود. مهارت های حرکتی مهم تر، مانند راه رفتن یا دویدن نیز ممکن است تحت تأثیر این بیمار قرار گیرند.
🟢 اسپاسک عضلات: اسپاستیسیتی به افزایش سفتی عضلانی و انقباضات غیرارادی عضلات اشاره دارد.
⚫ تشنج: تشنج های صرع در افراد مبتلا به فلج مغزی در مقایسه با جمعیت عادی بیشتر است.
توجه داشته باشید که علائم می تواند به طور قابل توجهی از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. برخی از افراد ممکن است علائم خفیفی داشته باشند. در حالی که برخی دیگر ممکن است آسیب های شدیدتری داشته باشند و به حمایت و کمک قابل توجهی نیاز داشته باشند.
فلج مغزی در کودکان در کودکان چه علائمی دارد؟
CP یک بیماری عصبی است که بر حرکت و هماهنگی عضلات در کودکان تأثیر می گذارد. علائم و نشانه های فلج مغزی درکودک یک ساله، و چند ماهه تا چند ساله علائه بر آنچه پیش تر عنوان شد شامل برخی موارد خاص است. این نشانه ها بسته به شدت و نوع CP می تواند متفاوت باشد، اما در اینجا برخی از شاخص های رایج وجود دارد:
🟡 کند بودن روند رشد در کودکان: کودکان مبتلا به فلج مغزی ممکن است در رسیدن به نقاط عطف رشد مانند نشستن یا راه رفتن تاخیر داشته باشند.
🟢 مشکلات گفتاری و ارتباطی: چالش های ارتباطی در کودکان مبتلا به فلج مغزی رایج است. آنها ممکن است در صحبت کردن واضح، بیان صداها یا درک و استفاده از زبان مشکل داشته باشند.
🟡 حرکات غیرطبیعی کودک: کودکان مبتلا به سی پی ممکن است در حفظ وضعیت طبیعی دچار مشکل شوند. آنها ممکن است حالت ها یا حرکات غیرعادی از خود نشان دهند، مانند خمیده راه رفتن.
🟢 ناتوانی های فکری: این علامت بسیار نادر است اما به عنوان نشانه خاص این بیماری شناخته می شود. برخی از کودکان مبتلا به این بیماری ممکن است دارای ناتوانی های ذهنی باشند که بر توانایی های شناختی، یادگیری و مهارت های حل مسئله آنها تأثیر می گذارد.
دلایل فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی (CP) به دلیل آسیب یا ناهنجاری در مغز در حال رشد، به طور معمول قبل یا در حین تولد ایجاد می شود، اگرچه ممکن است در اوایل کودکی نیز رخ دهد. علل دقیق فلج مغزی همیشه مشخص نیست، اما عوامل متعددی می توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند:
عوامل پیش از تولد: اعتقاد بر این است که بسیاری از موارد فلج مغزی ناشی از عوامل دوران بارداری است که بر رشد مغز تأثیر می گذارد. از جمله مهم ترین عوامل می توان به موار زیر اشاره کرد.
- عفونت های مادر (مانند سرخجه، سیتومگالوویروس یا توکسوپلاسموز)
- شرایط سلامت مادر (مانند فشار خون بالا یا دیابت)
- قرار گرفتن در معرض سموم یا تشعشعات
- ناهنجاری های ژنتیکی
عوامل پری ناتال: عوامل پری ناتال به رویدادهایی اطلاق می شود که در حوالی زمان تولد رخ می دهد. عوارض حین زایمان و زایمان می تواند منجر به کمبود اکسیژن در مغز نوزاد و در نتیجه فلج مغزی شود. این عوارض ممکن است شامل یکی از موارد زیر باشد.
- زایمان طولانی یا دشوار
- زایمان زودرس
- جدا شدن جفت
- وزن کم هنگام تولد
- مشکلات بند ناف
- عفونت
عوامل پس از تولد: در برخی موارد، فلج مغزی ممکن است در اثر آسیب مغزی که پس از تولد رخ می دهد، ایجاد شود. این می تواند به دلیل عفونت ها (مانند مننژیت یا آنسفالیت)، آسیب های سر، یا سایر شرایط پزشکی باشد که بر مغز تأثیر می گذارد.
عوامل ژنتیکی: در حالی که بیشتر موارد این بیماری به طور مستقیم به دلیل ناهنجاری های ژنتیکی ایجاد نمی شود، شرایط ژنتیکی خاصی وجود دارد که می تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. این شرایط ممکن است شامل ناهنجاری های کروموزومی، نقص مادرزادی مغز یا جهش های ژنی خاص باشد.
بیشتر بخوانید: بهترین آزمایشگاه ژنتیک تهران با جوابدهی سریع و دقیق
انواع فلج مغزی
این بیماری را می توان بر اساس حرکات خاص و اختلالات حرکتی مشاهده شده به چندین نوع مختلف طبقه بندی کرد. طبقه بندی در درجه اول بر اساس نوع اختلال حرکتی و قسمت های آسیب دیده بدن است. شایع ترین انواع فلج مغزی عبارتند از:
فلج مغزی اسپاستیک
این شایع ترین نوع CP است که حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد از افراد مبتلا به این بیماری را تحت تاثیر قرار می دهد. CP اسپاستیک با سفت شدن عضلات مشخص می شود. سفتی میتواند بر قسمتهای مختلف بدن مانند پاها (دیپلژی اسپاستیک)، یک طرف بدن (همیپلژی اسپاستیک)، یا هر چهار اندام و تنه (کوادری پلژی اسپاستیک) تأثیر بگذارد. حرکات ممکن است تند یا ناخوشایند باشد.
فلج مغزی دیسکینتیک
CP دیسکینتیک با حرکات کنترل نشده و غیرارادی مشخص می شود که می تواند آهسته و انقباض کننده (اتتوز)، سریع و تند (کوریا) یا ترکیبی از هر دو (اتتوئید-کورئوآتتوئید) باشد. این حرکات می توانند روی صورت، بازوها و پاها تأثیر بگذارند و کنترل و هماهنگی حرکات ارادی را به چالش می کشند.
فلج مغزی آتاکسیک
آتاکسیک CP با مشکلات تعادل، هماهنگی و درک عمق مشخص می شود. افراد مبتلا به CP آتاکسیک ممکن است در حرکات دقیق، مانند دست بردن به اشیا یا انجام کارهایی که نیاز به مهارت های حرکتی ظریف دارند، مشکل داشته باشند. آنها ممکن است هنگام انجام حرکات ارادی راه رفتن ناپایدار و لرزش داشته باشند.
فلج مغزی مختلط
برخی از افراد ممکن است ترکیبی از انواع مختلف اختلالات حرکتی داشته باشند که منجر به یک نوع مختلط فلج مغزی می شود. به عنوان مثال، یک فرد ممکن است هر دو ویژگی اسپاستیک و دیسکینتیک داشته باشد.
بیشتر بخوانید: مشاوره ژنتیک قبل از بارداری را جدی بگیرید!
طول عمر کودکان فلج مغزی
امید به زندگی کودکان مبتلا به فلج مغزی (CP) بسته به عوامل مختلفی از جمله شدت بیماری، شرایط پزشکی مرتبط و سلامت کلی و مراقبت های دریافتی توسط فرد می تواند متفاوت باشد. توجه به این نکته مهم است که CP خود مستقیماً بر امید به زندگی تأثیر نمی گذارد. با این حال، برخی از عوارض یا بیماری های همراه با فلج مغزی می تواند بر سلامت و طول عمر تأثیر بگذارد. در اینجا چند فاکتور برای در نظر گرفتن وجود دارد:
- افراد مبتلا به انواع خفیف تر سی پی ممکن است امید به زندگی طبیعی داشته باشند.
- شرایط یا عوارض پزشکی دیگری مانند مشکلات تنفسی، تشنج، مشکلات گوارشی یا اختلال در عملکرد ایمنی بر طول عمر افراد موثر است.
- تشخیص زودهنگام و درمان های لازم، می تواند نقش بسزایی در طول عمر این بیماران داشته باشد.
فلج مغزی چه عوارضی دارد؟
فلج مغزی (CP) می تواند با عوارض مختلفی همراه باشد که می تواند بر سلامت و رفاه کلی افراد تحت تأثیر این بیماری تأثیر بگذارد. این عوارض بسته به نوع و شدت CP و همچنین سایر عوامل فردی می تواند متفاوت باشد. در ادامه برخی از عوارض رایج مرتبط با این بیماری آورده شده است:
- اختلال در تحرک
- انقباضات و سفتی عضلانی
- مشکلات استخوان و مفاصل
- مشکلات ارتباطی
- مشکلات بلع و تغذیه
- ناتوانی های ذهنی
- تشنج
- اختلالات حسی
چه ژن هایی در فلج مغزی درگیرند؟
عوامل ژنتیکی خاص درگیر در فلج مغزی (CP) هنوز به طور کامل شناخته نشده است. در حالی که شواهدی وجود دارد که نشان می دهد عوامل ژنتیکی در ایجاد CP نقش دارند، به طور کلی به عنوان یک وضعیت پیچیده با علت چند عاملی در نظر گرفته می شود، به این معنی که هم عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی در بروز آن نقش دارند.
چندین ژن در موارد خاصی از CP دخیل هستند، اما توجه به این نکته مهم است که این عوامل ژنتیکی نسبتا نادر هستند و درصد کمی از موارد کلی را تشکیل می دهند. برخی از ژن هایی که با CP مرتبط هستند عبارتند از:
ژن های مرتبط با رشد مغز: جهش یا تغییر در ژن های دخیل در رشد مغز به طور بالقوه می تواند خطر ابتلا به CP را افزایش دهد. به عنوان مثال، جهش در ژن هایی مانند TUBA1A، ACTG1 و ACTB با موارد خاصی از CP مرتبط است.
اختلالات ژنتیکی مرتبط با علائم شبه CP: برخی از اختلالات ژنتیکی که با علائم مشابه CP مرتبط هستند، می توانند در اثر جهش در ژن های خاص ایجاد شوند. به عنوان مثال، جهش در ژن MECP2 با سندرم رت، یک اختلال ژنتیکی که شباهت هایی با CP دارد، مرتبط است.
اختلالات متابولیک: در موارد نادر، اختلالات متابولیک ناشی از جهش های ژنی خاص می تواند منجر به علائم شبیه CP شود. به عنوان مثال می توان به اختلالاتی مانند اختلالات میتوکندری یا اختلالات متابولیسم انتقال دهنده های عصبی اشاره کرد.
در موارد فلج های مغزی اسپاستیک و آتاکسیک ژنهای متعددی درگیر می باشند که بررسی این ژنها با آزمایش هول اگزوم WES امکان پذیر می باشد.
در صورتی که در خانواده مواردی از CP وجود دارد جهت مشاوره ژنتیک قبل از ازدواج یا قبل از بارداری حتما باید مراجعه نمود
بیشتر بخوانید: مشاوره ژنتیک قبل از ازدواج
از فلج مغزی یا CP چه میدانیم؟
گروهی از اختلالات حرکتی دائم ولی معمولا غیر پیشرونده هستند که به دلایل ناهنجاری های مادرزادی یا آسیب های وارده به مغز در مراحل اولیه تکامل ایجاد میگردند، تعدادی از موارد فلج مغزی فقط نقص حرکتی دارند و اختلال ذهنی و یادگیری ندارند و برخی موارد نیز مشکلات یادگیری، تشنج و کم توانی ذهنی نیز مشاهده می شود.
از انواع فلج مغزی شایع می توان به فلج مغزی اسپاستیک و آتاکسیک و هیپوتونیک می توان اشاره کرد.
امروزه با انجام فیزیوتراپی، کار درمانی و گفتار درمانی می توان به فرد مبتلا به CP کمک کرد تا به حداکثر توانایی خود دست یابد.
برای دریافت خلاصه مقاله فلج مغزی چیست؟ روی آیکون رو به رو کلیک کنید.
