ایکتیوز به دسته‌ای از بیماری‌های پوستی اطلاق می‌شود که باعث خشکی و پوسته شده پوست می‌شود. ریشه‌ی نامی که برای این بیماری در نظر گرفته شده از کلمه‌ی یونانی به معنی ماهی می‌باشد، زیرا پوست بیماران مبتلا به این بیماران مانند پوست ماهی شبیه فلس می‌شود.
افرادی که مبتلا به ایکتیوز هستند، لایه‌ی حفاظتی که منجر به خفظ رطوبت پوست می‌شود را از دست می‌دهند، همچنین در این گروه از بیماران سلول‌های جدید پوستی خیلی سریع ساخته شده و سلول‌های قدیمی آهسته می‌ریزند در نتیجه پوست ضخیم و پوسته پوسته می‌شود.
انواع بیماری ایکتیوز
ایکتیوز انواع مختلفی دارد که اغلب ارثی می‌باشند، برخی از آنها بسیار نادر هستند اما ۲ نوع شایع ارثی این بیماری عبارتند از:
- ایکتیوز ولگاریس: این نوع از ایکتیوز از هر ۲۵۰ نفر ۱ نفر را مبتلا می‌نماید. علائم بیماری پوسته‌های قهوه‌ای، خاکستری و یا سفید می‌باشد که معمولاً در اوایل کودکی آغاز می‌شود.
- ایکتیوز مغلوب مرتبط با کروموزوم ایکس: از هر ۶۰۰۰ نفر ۱ نفر ممکن است به این بیماری مبتلا شود و فقط در آقایان دیده می‌شود. مردان مبتلا به این بیماری در معرض افزایش خطر سرطان بیضه هستند. زنان مبتلا به بیماری می‌توانند ناقل بیماری به فرزندان پسر خود باشند.
ایکتیوز اکتسابی
برخی از انواع بیماری ارثی نبوده و در بزرگسالی نشانه‌های آن ظاهر می‌شود. دلیل ایجاد این نوع از ایکتیوز مشخص نمی‌باشد اما بر اساس تحقیقات بیماران مبتلا به ایکتیوز اکتسابی دارای بیماری‌های دیگری نیز هستند که به نظر می‌رسد با علائم ایکتیوز در ارتباط باشد، برخی از این علائم عبارتند از:
- کم کاری تیروئید
- برخی از بیماری‌های کلیوی
- سارکوئیدوز: یک بیماری نادر که منجر به ایجاد لکه‌های التهابی در بدن می‌شود.
- سرطان لنفوم هوچکین
- بیماری ایدز
مصرف برخی از داروها نیز ممکن است منجر به بروز علائم بیماری ایکتیوز شوند، به عنوان مثال: - داروهایی که در درمان بیماری سرطان کاربرد دارند مانند هیدروکسی اوره
- برخی داروهای مهارکننده پروتئاز که در درمان بیماری ایدز به کار می‌روند مانند زلبوراف
- داروی نیکوتینیک اسید که در درمان کلسترول بالا نقش دارد.
دلایل ایجاد بیماری ایکتیوز
ایکتیوز مرتبط با کروموزوم ایکس یک اختلال ژنتیکی می‌باشد، پوست‌های زبر و فلس مانند معمولاً در تمام قسمت‌های بدن دیده می‌شود و علت اصلی آن کمبود آنزیم استروئید سولفاتاز می‌باشد.
مانند اغلب بیماری‌های ژنتیکی درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و تنها با استفاده از پمادها و نرم‌کننده‌ها می‌توان پوست را لایه برداری نمود.
در مورد علت بروز بیماری‌های ژنتیکی نمی‌توان دلیل قطعی را بیان نمود اما به طور کلی جهش در برخی ژن‌ها منجر به بروز اختلالاتی در ساخت پروتئین‌ها می‌شود که می‌تواند در ظاهر و عملکرد بدن تاثیر داشته باشد.
در صورتی که هر دو والد ناقل این بیماری باشند ممکن است کودک به نوع شدیدتری از بیماری مبتلا شود.
علائم بیماری ایکتیوز
در مواردی که بیماری ارثی باشد شروع علائم در ماه‌های اول تولد می‌باشد.
پوسته شدن و خشکی پوست جزء علائم اصلی بیماری می‌باشند، فلسی شدن پوست ممکن است در برخی مناطق بدن مانند شکم، باسن، پاها، صورت و یا پوست سر دیده شود.
رنگ فلس‌ها ممکن است سفید، خاکستری و یا قهوه‌ای تیره باشد. ترک‌های ضخیم و یا نازک در پوست نیز ممکن است مشاهده شود.
خشکی و پوسته شدن در هوای سرد و خشک بدتر می‌شود. علائم بیماری در هوای گرم بهبود می‌یابد.
سایر علائم بیماری عبارتند از:
- قرمز شدن پوست
- تاول‌های پوستی
- خارش
- درد
- سفت شدن پوست که حرکت را سخت می‌نماید.
- ایجاد ترک در دست و پا
- اگزما و بثورات قرمز
عوارض بیماری ایکتیوز
پوست یکی از اصلی‌ترین سدهای دفاعی بدن می‌باشد که از ورود باکتری‌ها و سایر عوامل بیماریزا در بدن جلوگیری می‌نماید. زمانی که پوست دچار پوسته شدن می‌شود بخشی از این سد دفاعی از بین می‌رود. عوارضی که در کنار بیماری ایکتیوز ممکن است ایجاد شود عبارت است از:
- عفونت
- کم آبی بدن
- مسدود شدن غدد عرق که منجر به افزایش دمای بدن می‌شود
- کاهش رشد مو در سر
- افزایش کالری مصرفی به دلیل تولید سلول‌های پوستی جدید
- کاهش اعتماد به نفس به دلیل مشکلات ظاهری
- آسیب به قرنیه و نابینایی
- مشکلات در مغز و سیستم عصبی
عوارضی که در آقایان ایجاد می‌شود:
- سرطان بیضه
- بیضه‌های پنهان
- کاهش تعداد اسپرم
درمان ایکتیوز
همان طور که پیشتر اشاره شد درمان قطعی جهت این بیماری وجود ندارد اما راهکارهایی که جهت بهبود علائم توصیه می‌شود عبارتند از:
- استفاده از پماد و لوسیون‌های مرطوب کننده جهت حفظ رطوبت پوست (بلافاصله پس از استحمام و زمانی که پوست هنوز مرطوب است بهتر است از کرم‌های مرطوب کننده استفاده نمائید)
- از بین بردن پوست‌های مرده با استفاده از پمادهای حاوی اسید سالیسیلیک یا اسید لاکتیک
ممکن است مواردی مانند استحمام با آب نمک یا استفاده از سنگ پا به شما توصیه شود یا در مطالبی دیگر آن را مشاهده کنید. اما این روش ها مورد تایید نیستند و باعث می شود که بیمار به خود درمانی روی آورد. عارضه ای که خوددرمانی در پی دارد ممکن است باعث تشدید علائم بیماری و یا اختلال در روند درمان شود. از این رو هیچگونه دارو ، پماد، استعمال مواد و … را بدون تجویز و راهنمایی پزشک متخصص در این زمینه استفاده نکنید چرا که ممکن است شما را با عوارض جدی و جبران ناپذیر همراه سازد.
در موارد شدید بیماری داروهای حاوی رتینوئید خوراکی مانند آسیترین یا ایروترتینوئین تجویز خواهد شد.
در صورتی که این بیماری در اعتماد به نفش شما تاثیر گذاشته است می‌توانید از کمک‌های روانشناس و یا مشاور بهره‌مند شوید.
