ترومبوسیتوپنی یا کاهش تعداد پلاکت های خون، یک وضعیت بالینی بوده که از یک مشکل خفیف و گذرا تا یک بیماری جدی و خطرناک متغیر است. پلاکت ها نقش بسزایی در فرایند لخته شدن خون دارند و کاهش غیرطبیعی آنها منجر به خونریزی، کبودی های غیرعادی و مشکلات انعقادی می شود. این عارضه بنا به دلایل مختلفی اعم از بیماری های خودایمنی، عفونت، عوارض دارویی یا مشکلات مغز استخوان رخ می دهد. در این مقاله به بررسی دقیق این بیماری، علل بروز و روشهای تشخیص و درمان آن خواهیم پرداخت پس با ما همراه باشید.
ترومبوسیتوپنی چیست؟
ترومبوسیتوپنی یک اختلال خونی بوده که در آن تعداد پلاکت ها کمتر از حد طبیعی می شود. پلاکت ها با تجمع در محل آسیب دیدگی عروق، مانع خونریزی بیش از حد می شوند. در صورتی که تعداد این سلول ها کاهش یابد، بدن مستعد خونریزی غیرعادی، کبودی های مکرر و در موارد شدید خونریزی های داخلی می شود.
لازم به ذکر است این عارضه بنا به دلایل مختلفی اعم از بیماری های مغز استخوان، اختلالات خود ایمنی، عفونت، مصرف برخی داروها یا اثرات جانبی شیمی درمانی ایجاد می شود. به طور کلی افراد مبتلا به بیماری هایی مانند سرطان یا اختلالات ایمنی بیشتر در معرض خطر کاهش پلاکت های خون هستند.
علائم پایین بودن پلاکت خون پایین
کاهش تعداد پلاکت های خون با علائم مختلفی همراه بوده و شدت این علائم به میزان افت پلاکت بستگی دارد. همانطور که در بالا ذکر کردیم در برخی موارد، این عارضه بدون علائم ظاهر می شود اما به طور کلی علائم کاهش پلاکت خون به شرح زیر است:
- خستگی
- طحال بزرگ شده
- خونریزی لثه یا بینی
- وجود خون در ادرار یا مدفوع
- خونریزی از راست روده (رکتوم)
- خونریزی های مکرر و غیرطبیعی
- کبودی های غیرطبیعی و گسترده
- طولانی شدن زمان توقف خونریزی
- خونریزی طولانی مدت بعد از بریدگی
- خونریزی شدید و طولانی در دوران قاعدگی
- بثورات پوستی با لکه های کوچک قرمز یا بنفش
دلایل بروز ترومبوسیتوپنی
ترومبوسیتوپنی بنا به دلایل مختلفی رخ می دهد که به طور کلی در سه دسته اصلی قرار می گیرند:
مشکلات در مغز استخوان
مغز استخوان مسئول تولید تمامی اجزای خون از جمله پلاکت ها است. اگر مغز استخوان بنا به دلایل مختلفی نتواند به طور کافی پلاکت تولید کند منجر به بروز ترومبوسیتوپنی می شود. مشکلاتی مانند سرطان های خون یا اختلالات مغز استخوان مانند آپلازی مغز استخوان مانع تولید پلاکت ها می شوند.
بیشتر بخوانید: هموسیستینوری چیست؟
تخریب پلاکت ها
در این حالت مغز استخوان، پلاکت ها را به اندازه کافی تولید می کند اما پلاکت ها به دلایل مختلف در گردش خون تخریب می شوند. این عارضه بنا به دلایل ذکر شده در زیر بروز می کند:
- داروها
- بارداری
- اختلالات خودایمنی
- اختلالات خاص خونی
- عفونت های باکتریایی در خون
تورم طحال
طحال نقش مهم و بسزایی در ذخیره و فیلتر کردن پلاکت ها دارد. هنگامی که طحال متورم شود، پلاکت ها در آن گیر کرده و نمیتوانند به طور مناسب در گردش خون عمل کنند که این موضوع منجر به کاهش پلاکت خون می گردد.
عوامل موثر در کاهش پلاکت خون
پلاکت خون پایین یا ترومبوسیتوپنی ناشی از عوامل مختلفی بوده که برخی از آنها به مشکلات پزشکی، داروها یا شرایط محیطی مرتبط است. به طور کلی عوامل موثر بر کاهش تعداد پلاکت ها به شرح زیر است:
- کمبود آهن
- سیروز کبدی
- سرطان خون
- میلوودیسپلازی
- مصرف زیاد الکل
- تخریب پلاکت ها
- کمبود ویتامین ها
- کم خونی آپلاستیک
- عفونت های ویروسی
- شیمی درمانی و پرتودرمانی
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی
- مصرف داروهایی مانند آنتی بیوتیک های ضد قارچ، هپارین و داروهای مرتبط با بیماری های قلبی
بیشتر بخوانید: آزمایش پرولاکتین خون
روشهای تشخیص ترومبوسیتوپنی
بهتر است بدانید تشخیص ترومبوسیتوپنی با انجام معاینه فیزیکی توسط پزشک انجام می شود. البته لازم به ذکر است برای تایید و بررسی دقیق تر علت کاهش پلاکت ها، آزمایشات ذکر شده در زیر نیاز است:
- سونوگرافی
- آزمایش لختگی خون
- شمارش کامل خون (CBC)
- بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان
روشهای درمان ترومبوسیتوپنی
لازم به ذکر است در صورت بروز ترومبوسیتوپنی خفیف، نیازی به درمان فوری نیست. در این وضعیت، پزشک ممکن است چند توصیه برای جلوگیری و بهبود روند درمان به شما عزیزان توصیه کند. به طور کلی روشهای درمان این عارضه به شرح زیر است:
- انتقال خون
- عدم مصرف الکل
- داروهای استروئیدی
- اسپلنکتومی (جراحی برداشتن طحال)
- اجتناب از ورزش های سنگین و خطرناک
- قطع یا تغییر داروهای اثرگذار بر پلاکت ها
- عدم انجام فعالیت هایی با احتمال ایجاد خونریزی و کبودی
بیشتر بخوانید: ویروس HPV چیست؟
آیا پایین بودن پلاکت خون نشانه سرطان است؟
لازم به ذکر است کاهش پلاکت خون یا ترومبوسیتوپنی بنا به دلایل مختلفی بروز می کند و این عارضه همیشه به معنای وجود سرطان نیست. در برخی موارد، پایین بودن پلاکت خون ممکن است نشانه ای از برخی انواع سرطان یا عوارض ناشی از درمان های آن باشد.
آیا پایین بودن پلاکت خون خطرناک است؟
ترومبوسیتوپنی با توجه به شدت آن ممکن است خفیف و بدون علائم بوده یا منجر به مشکل جدی و خطرناک شود. لازم به ذکر است پلاکت های خون نقش بسزایی در انعقاد خون داشته و کاهش آن منجر به افزایش خطر خونریزی می شود. به طور کلی کاهش شدید پلاکت ها منجر به بروز مشکلات ذکر شده در زیر می شود.
- خونریزی داخلی
- خونریزی از لثه و بینی
- تاول های خونی در دهان
- وجود نقاط قرمز در چشم
- کبودی های گسترده و خونریزی زیرپوستی
- طولانی شدن زمان متوقف شدن خونریزی
بیشتر بخوانید: آزمایش ژنتیک سرطان ریه چیست؟
نتیجه گیری
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا نتیجه می گیریم، ترومبوسیتوپنی به کاهش تعداد پلاکت های خون گفته می شود و بنا به دلایل مختلفی اعم از اختلالات مغز استخوان، تخریب پلاکت ها و عوامل خارجی مانند عفونت ها یا داروهای خاص رخ می دهد. این عارضه منجر به مشکلات جدی مانند خونریزی های غیرقابل کنترل، کبودی زیاد و خونریزی مغزی می گردد و درمان این بیماری به شدت وضعیت و علت آن بستگی دارد.
