آزمایش الکتروفورز هموگلوبین یک نوع تست آزمایشگاهی است که برای شناسایی و تفکیک انواع مختلف هموگلوبین ها در خون استفاده می شود. هموگلوبین ماده ای در گلبول های قرمز بوده که وظیفه انتقال اکسیژن به بافت و اندام بدن را بر عهده دارد. این روش با استفاده از میدان الکتریکی ، پروتئین های هموگلوبین را بر اساس اندازه و بار الکتریکی جداسازی می کند. الکتروفورز هموگلوبین در تشخیص اختلالات خونی مانند آنمی های هموگلوبینی، تالاسمی و بیماری سلول داسی شکل نقش بسزایی دارد. نتایج این آزمایش به تشخیص دقیق تر اختلالات خونی کمک بسیار زیادی می کند. در این مقاله به بررسی موضوعات مختلفی اعم از دلایل انجام آزمایش، نحوه انجام آزمایش و غیره میپردازیم پس با ما همراه باشید.
آزمایش الکتروفورز هموگلوبین
آزمایش الکتروفورز هموگلوبین برای شناسایی و تجزیه و تحلیل انواع مختلف هموگلوبین در خون مورد استفاده می شود. در این آزمایش، نمونه خون به یک ژل الکتروفورزی منتقل می شود و با اعمال میدان الکتریکی، هموگلوبین ها بر اساس بار و اندازه خود حرکت می کنند و هموگلوبین های طبیعی و غیرطبیعی از یکدیگر جدا می شوند. الکتروفورز هموگلوبین الگوهای مختلف هموگلوبین را نمایش می دهد و به درک بهتر وضعیت بالینی بیماران و تشخیص بیماری های خونی کمک می کند.
علت تجویز آزمایش الکتروفورز
معمولا جهش های ژنتیکی منجر به تولید هموگلوبین های نامطلوب و غیرطبیعی می شوند که عملکرد طبیعی خون را مختل می کند. این هموگلوبین های غیرطبیعی و ناقص قادر به انتقال اکسیژن نیستند که این موضوع منجر به کاهش انتقال اکسیژن به بافت ها و اندام های بدن می شود. همینطور این مشکل منجر به بروز علائم مختلفی مانند خستگی، تنگی نفس و مشکلات بالینی می شود.
لازم به ذکر است آزمایش الکتروفورز هموگلوبین برای شناسایی هموگلوبین های غیر طبیعی مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع آزمایش بنا به دلایل مختلفی تجویز می شود که عبارتند از:
- سلامت سنجی عمومی
- بررسی میکروسیتوز با دلیل ناشناخته
- نظارت بر روند درمان افراد مبتلا به اختلالات هموگلوبینی
- جهت شناسایی زودهنگام اختلالات هموگلوبینی در نوزادان
- بررسی سوابق خانوادگی و جلوگیری از بروز بیماری های جدی
- ارزیابی علائم بالینی مانند خستگی، رنگ پریدگی و مشکلات تنفسی
- تشخیص اختلالات خون و شناسایی بیماری های هموگلوبینی مانند تالاسمی، آنمی داسی شکل و سایر اختلالات ارثی
بیشتر بخوانید: آزمایش ژنتیک چیست؟
نحوه انجام آزمایش الکتروفورز هموگلوبین
لازم به ذکر است این نوع آزمایش نیاز به هیچگونه آمادگی و اقدامات قبل ندارد و تنها کافیه به بهترین آزمایشگاه ژنتیکی تهران مراجعه نمایید. نحوه انجام آزمایش الکتروفورز به شرح زیر است:
- ابتدا با استفاده از یک سرنگ در ناحیه بازو فرد یک نمونه خون از بیمار گرفته می شود.
- سپس خون به لوله حاوی ماده ضد انعقاد منتقل می شود تا از لخته شدن جلوگیری شود.
- در این مرحله هموگلوبین از گلبول های قرمز استخراج می شود.
- همموگلوبین های استخراج شده بر روی ژل الکتروفورزی قرار می گیرند.
- یک میدان الکتریکی به ژل اعمال می شود که این موضوع باعث می شود هموگلوبین ها بر اساس بار و اندازه خود به سمت قطب مثبت حرکت می کنند و از یکدیگر جدا می شوند.
- سپس الگوهای ایجاد شده در ژل با استفاده از تصویربرداری بررسی می شوند و درصدهای مختلف هموگلوبین محاسبه می گردد.
انواع هموگلوبین
هموگلوبین ها به انواع مختلفی تقسیم شده که هر کدام از آنها دارای ویژگی و عملکرد خاصی هستند. در ادامه به انواع هموگلوبین اشاره می نماییم:
هموگلوبین A – HBA
یکی از شایع ترین نوع هموگلوبین بوده که به عنوان نوع اصلی هموگلوبین در بزرگسالان شناخته شده که از دو زنجیره آلفا و دو زنجیره بتا تشکیل شده است و تقریبا ۹۷ درصد از کل هموگلوبین را تشکیل می دهد.
هموگلوبین A2 – HBA2
این نوع شامل دو زنجیره آلفا و دو زنجیره دلتا تشکیل شده و تقریبا ۲ الی ۳ درصد از هموگلوبین بزرگسالان را تشکیل می دهد.
هموگلوبین F – HBF
هموگلوبینی که در جنین های د ر حال رشد و نوزادان تازه متولد شده مشاهده می شود و شامل دو زنجیره آلفا و دو زنجیره گاما است.
هموگلوبین S – HBS
هموگلوبین غیرطبیعی که در بیماران مبتلا به بیماری سلول داسی شکل وجود دارد که باعث تغییر شکل گلبول های قرمز و بروز مشکلات شدید در انتقال اکسیژن می شود.
هموگلوبین C – HBC و هموگلوبین E – HBE
این نوع هموگلوبین ها غیرطبیعی و نادر بوده که در برخی نژادهای آفریقایی و جنوب شرقی آسیا شایع است.
سطوح نرمال هموگلوبین در آزمایش الکتروفورز
سطوح نرمال انواع هموگلوبین در آزمایش الکتروفورز هموگلوبین به سن و نژاد افراد بستگی دارد. با انجام این آزمایش میزان هموگلوبین های خون مشخص نمی شود بلکه این نوع آزمایش نشان دهنده درصدهای انواع هموگلوبین در خون است. لازم به ذکر است جهت بررسی نتیجه آزمایش با استانداردهای معتبر و مشورت با پزشک انجام دهید. به طور کلی مقادیر نرمال برای بزرگسالان به شرح زیر است:
- هموگلوبین A: تقریبا ۹۵ – ۹۸%
- هموگلوبین A2: تقریبا ۲ – ۳ %
- هموگلوبین F در نوزادان ۶۰ – ۸۰% و در بزرگسالان کمتر از ۱%
- هموگلوبین S: معمولا ۰% است.
نکته: سطح هموگلوبین F در نوزادان و کودکان بالاتر است و معمولا با گذشت چند ماه کاهش می یابد.
عوارض آزمایش الکتروفورز هموگلوبین
لازم به ذکر است این نوع آزمایش یک روش ایمن و کم خطر بوده اما در برخی مواقع ممکن است با یکسری عوارض همراه باشد. البته اینگونه عوارض کاملا جزئی و موقتی بوده و حتی شما عزیزان با مراجعه به بهترین آزمایشگاه میتوانید به طور قابل توجهی از بروز اینگونه عوارض جلوگیری نمایید. در ادامه به برخی از رایج ترین عوارض های این نوع آزمایش اشاره می نماییم:
- کبودی
- عفونت
- خونریزی
- کوفتگی
- تورم و التهاب
- واکنش های حساسیتی
- درد یا ناراحتی در ناحیه مورد نظر
نتیجه گیری
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا نتیجه می گیریم آزمایش الکتروفورز هموگلوبین یک ابزار مهم و کاربردی در زمینه پزشکی بوده که برای شناسایی و تجزیه و تحلیل انواع مختلف هموگلوبین در خون مورد استفاده می شود. این آزمایش به ویژه در تشخیص اختلالات خونی مانند تالاسمی ، نظارت بر روند درمان ، شناسایی زودهنگام اختلالات هموگلوبینی در نوزادان و تشخیص بیماری سلول داسی شکل و سایر مشکلات هموگلوبینی اهمیت دارد. پزشکان با استفاده از یان روش می توانند الگوهای هموگلوبین را بررسی کننده و درصدهای مختلف هموگلوبین را محاسبه نمایند.
